Kan het vergroenen van uw eigen woonomgeving (huis en tuin) bijdragen tot een betere (lokale) lucht- en leefkwaliteit? Welke groenvormen zijn dan geschikt en voor welk doeleinde?

Binnen het onderzoeksproject ‘C ‘ werd de luchtkwaliteit (fijn stof en NO2) op grote schaal gemeten in Antwerpse straten. Uit het onderzoek blijkt dat de luchtkwaliteit in onze stad van wisselende kwaliteit is en sterk lokaal bepaald wordt.

In opdracht van de stad Antwerpen deed onderzoek om inzicht te krijgen in de effecten van verschillende groenmaatregelen op de leefomgeving. De is het resultaat hiervan. Er wordt beschreven wat de verschillende groene maatregelen opbrengen op vlak van luchtkwaliteit, hittestress, waterhuishouding, geluidsperceptie, biodiversiteit en CO2-opname.

Kan groen rond uw huis bijdragen tot een betere lokale leefkwaliteit en meer bepaald aan een betere lokale luchtkwaliteit?

Wat kan groen doen?

is een vereenvoudigde versie van een meer uitgebreid overzicht van groenmaatregelen en hun effect op de stedelijke leefkwaliteit door . In de tabel komen de groenmaatregelen aan bod die de directe leefkwaliteit verbeteren en genomen kunnen worden op individueel huis- en tuinniveau.

Groen heeft allerlei positieve effecten. Volgende maatregelen kunnen de luchtkwaliteit in uw eigen leefomgeving verbeteren. In volgorde van belang zijn deze maatregelen effectief:

Bomen in uw (voor)tuin zijn heel doeltreffend in het vastleggen van schadelijke stoffen.

Bomen hebben het grootste lokale effect op luchtkwaliteit, zeker als ze dichtbij de vervuilingsbron staan. Grote, oudere bomen zijn betere filters dan jonge exemplaren. Het luchtzuiverend effect hangt van het soort blad af:

• Naalden zijn eigenlijk opgerolde bladeren en zijn het meest doeltreffend om fijne stofdeeltjes uit de lucht te halen. Groenblijvende naaldbomen doen hun werk het hele jaar door. Dit is niet onbelangrijk omdat er meestal meer luchtverontreiniging is in de winter.
• Op bladeren met een ruw of behaard bladoppervlak blijft fijn stof ook hangen.
• De platte en brede bladeren van bepaalde loofbomen nemen op hun beurt stikstofoxiden en ozon op via hun huidmondjes.

Grote bomen zijn voor alle leefkwaliteitseffecten van belang: ze nemen water op, capteren CO ² en bieden schaduw tegen hittestress. Bovendien dragen bomen bij tot een grotere biodiversiteit en geeft toegang tot of zicht op een (grote) boom u het gevoel dat u dichter bij groen zit. In smalle straten met druk verkeer moet er voorzichtig worden omgesprongen met het planten van (grote) bomen, want ook een goede luchtcirculatie is nodig om de schadelijke stoffen weg te krijgen.

Met de juiste beplanting op je dak filter je schadelijke stoffen boven je hoofd

Intensieve groendaken, dit zijn groendaken waarop grotere planten staan, leveren via filtering een positieve bijdrage aan luchtkwaliteit. Na bomen zijn in volgorde van effectiviteit heesters, kruidachtigen en gras geschikt voor het vastleggen van schadelijke stoffen. Deze planten op je dak zetten, zorgt dan ook voor een stevige filter boven je hoofd. Hoe groter de planten en de bladeren op je dak, hoe beter er gefilterd wordt.

Een (extensief)sedumdak bijvoorbeeld draagt nauwelijks bij tot de verbetering van lokale luchtkwaliteit. Ook voor het dempen van omgevingsgeluid, het bufferen van water bij overvloedige regenval en een tragere opwarming van je huis bij warme temperaturen in de zomer is een groendak erg effectief. Tot slot biedt het ook extra ruimte voor biodiversiteit en neemt het CO² op. Een erg waardevolle groene maatregel dus.

Een groene gevel is een goed alternatief op plekken waar er geen plaats is voor bomen

Gevelgroen neemt niet veel plaats in en draagt effectief bij tot een betere luchtkwaliteit doordat het een sterk filterende werking heeft. Vooral klimplanten met een hoge dichtheid aan bladeren zijn erg effectief voor het verwijderen van fijn stof uit de lucht. Wingerd en klimop zijn hier goede voorbeelden van.

Al dan niet grondgebonden, speelt geen rol in hun bijdrage aan een betere luchtkwaliteit. Voor smalle straten en koeren is gevelgroen zeker een aanrader, omdat het de lokale luchtcirculatie minder verstoort dan bomen.

Een groen scherm of een begroeide omheining kan als afscheiding worden gebruikt voor schadelijke stoffen

Groenschermen, dit zijn met klimplanten begroeide (geluids)schermen, vormen een buffer en zorgen voor een verdunning van de verontreinigende lucht en voor verlaagde concentraties achter het groenscherm. De grootte van het positief effect hangt samen met het groenvolume en het bladoppervlak. Hoe volumineuzer en hoe volgroeider het groenscherm is, hoe beter het werkt.

Hoge schermen bieden aanzienlijke effecten doordat ze het achterliggende gebied af schermen van verkeerspolluenten. Dit biedt bijkomende voordelen vergelijkbaar met het aanbrengen van gevelgroen voor gebouwen. Voor de luchtkwaliteit zijn de effecten maximaal waar de schermen worden ingezet langs drukke verkeersaders en zo omwonenden afschermen van de verkeersemissies.

Net als groene gevels en begroeide omheiningen bieden begroeide schermen een reeks ecosysteemdiensten met dus extra impact op geluidsregulatie en luchtkwaliteit.

Struiken en hagen hebben een beperkte impact op de luchtkwaliteit

Struiken en hagen filteren luchtpolluenten uit de omgevingslucht, weliswaar in mindere mate dan grotere bomen, en dragen bij tot koolstofopslag. Hagen en struiken zijn geen echte ‘groenbuffers’ op vlak van luchtkwaliteit, daarvoor zijn ze te ‘licht’: niet hoog en/of volumineus genoeg.

Geluid

Groen is een belangrijke geluidsdemper. Op individueel niveau kunnen vooral groendaken een belangrijke bijdrage leveren aan geluidshinderreductie en beperking van slaapverstoring. Ook groene schermen, gevels en (groenblijvende) hagen kunnen geluidsdempend werken, vooral als ze een buffer vormen tussen de geluidsbron en de woning. Verharding en water hebben een negatief effect op geluidsdemping.

Een haag of struik, vooral in uw voortuin, doet zijn werk en kan best gecombineerd worden met andere groene ingrepen zoals een boom en lage beplanting. Hagen en struiken met ruwe, behaarde, platte of brede bladeren vangen net als bomen of klimmers fijn stof op.

Hoe  beïnvloeden  groene maatregelende verschillende leefkwaliteitsaspecten?

Luchtkwaliteit

Groen kan aanzienlijke hoeveelheden fijnstof uit de stadslucht filteren en op die manier de lokale luchtkwaliteit met ongeveer 5 procent verbeteren. Naarmate de afstand tot het groen in de stad toeneemt, neemt het effect snel af. Hoe dichter bij de vervuilingsbron u vergroent, hoe groter het effect dus. Wanneer vegetatie de omgeving afschermt van een sterke vervuilingsbron, kan het voor 15 procent daling in impact van lokale emissiebronnen zorgen.

Verkoeling of hittestressreductie

De aanwezigheid van water zorgt voor hittestressreductie tijdens warme zomerdagen. Intensieve groendaken kunnen heel wat water opvangen en vasthouden en houden uw woning koel in de zomer. Ook grote bomen en hagen zorgen voor verkoeling.

Waterhuishouding

Voor een gezonde waterhuishouding zijn grondgebonden groenvormen van belang. Zij slagen erin bij overvloedige regenval extra water op te nemen en te bufferen. Hoe meer verharde oppervlakte, hoe meer wateroverlast. Groendaken werken dan weer als een spons. Zoveel mogelijk groen, groendaken en onverharde bodem is belangrijk voor de waterhuishouding rond uw huis en de stad in het algemeen.