Van 1 april tot 7 november 2021 buigt het Museum van de Speelkaart zich over een thema dat reeds eeuwenlang actueel is. De tentoonstelling 'X – censuur en beeldcultuur' bekijkt hoe censuur zowel op politiek, religieus, economisch als sociaal vlak een impact heeft gehad op de heersende beeldcultuur van dat moment.
De speelkaart en de strip vormen het uitgangspunt bij dit onderzoek, beide zijn als medium immers vaak blootgesteld aan verbod en censuur.
Basisrecht
De Belgische grondwet was best vooruitstrevend in 1831: de vrije meningsuiting is gewaarborgd in dit land en censuur wordt niet getolereerd. 'Toch zijn er weinig abstracte concepten die de gemoederen zo hebben beroerd', merkt schepen van Cultuur Astrid Wittebolle op.
'De begrippen censuur en vrije meningsuiting lijken meestal lijnrecht tegenover elkaar te staan, maar gaan tegelijk ook hand in hand.' De tentoonstelling zoomt in op de verschillende vormen van censuur aan de hand van opmerkelijke verhalen, en doet soms doelbewust meer vragen rijzen dan dat ze antwoorden biedt.
Referentiekader
In samenwerking met onder meer Stripgids en het Turnhoutse Stadsarchief zijn uiteenlopende, hedendaagse (kunst)werken bij elkaar gebracht om parallellen te trekken tussen lokale verhalen en mondiale tendensen, tussen geschiedenis en actualiteit, tussen economie en politiek, tussen kunst en kitsch.
Hoe ga je vandaag om met beelden uit het verleden die niet meer passen in een hedendaags referentiekader? Verandert de tijd je blik op wat kan en mag? Ongeacht de kwaliteit bepalen economische belangen vaak wat wel of niet getoond kan worden.
Talrijke strips en beelden die nooit gepubliceerd raakten, sieren nu het 'Salon van de Geweigerden'.
Sommige elementen in de expo zijn gebaseerd op het onlangs gepubliceerde boek Duizend bommen en castraten van Jan Smet, founding father van Stripgids. In zijn lijvige levenswerk behandelt Smet bekende zaken die de media haalden, maar heeft hij eveneens aandacht voor vergeten vormen van censuur in het beeldverhaal.
Astrid Wittebolle verklapt alvast één van de ophefmakende verhalen. 'De opschudding gaat over de affiche van de tentoonstelling De wereld van strips in originelen, die in 2013 plaatsvond in de lokettenzaal van het Vlaams Parlement.
Als campagnebeeld kozen curatoren Jan Hoet en Dany Vandenbossche een prent van de Brusselse striptekenaar François Schuiten met een tekstballon in het Frans. Tot groot ongenoegen van Jan Peumans, voorzitter van het Vlaams Parlement. Dat de tekst verwijderd werd, leidde tot weerwerk van de deelnemende kunstenaars.'
Participatie van het publiek
'X – Censuur en Beeldcultuur is echter geen passieve tentoonstelling,' weet Astrid Wittebolle, 'want ze biedt ruimte voor een dialoog, een debat.
Het publiek wordt uitgedaagd om in te grijpen in de tentoonstelling, om deel te nemen, om de eigen grenzen af te tasten en zich ook te verplaatsen in het perspectief van de andere. Worden onze zeden losser of net preutser anno 2021? In hoeverre neem je zelf klakkeloos alle stereotypen over?'
De komende maanden worden bovendien drie groepen uitgenodigd voor een residentie in de tentoonstelling. 'Telkens nemen een cartoonist, een denker en een kunstenaar de groep mee in een creatief denkproces rond censuur.
De mobiele scenografie zorgt ervoor dat de groep delen van de tentoonstelling kan herdenken en hertekenen. 'De 'X' in de titel verwijst daarmee niet enkel naar de fysieke handeling van iets doorkruisen of doorstrepen, maar ook naar de -nu nog- onbekende invullingen', verduidelijkt de schepen nog.
Praktisch
Tentoonstelling van 1 april tot 7 november 2021 Nationaal Museum van de Speelkaart, Druivenstraat 18, B-2300 Turnhout +32 14 41 56 21 – museum.speelkaart@turnhout.be –
Met materiaal uit de collectie van het Museum van de Speelkaart, het Turnhoutse Stadsarchief en werk van onder meer Jan Bucquoy, Charel Cambré, Stephanie Dehennin, Frommelrommel, Jef Geys, Tom Herck, Kim, Lectrr, Bert Lezy, Marvano, Jef Nys, Noortje Palmers & Jasper Declercq, Marc Sleen, Jakob Smits en Liliane Vertessen.
Curator: Piet Van Hecke – M HKA